Testament to dokument, który pozwala spadkodawcy określić, jak ma zostać podzielony jego majątek po śmierci. Zgodnie z polskim prawem testamenty mogą przybierać różne formy, w tym także tzw. testamenty szczególne, które znajdują zastosowanie w wyjątkowych okolicznościach. W artykule omówimy, czym są testamenty szczególne, jakie są ich rodzaje i w jakich sytuacjach mogą być sporządzone.
Czym są testamenty szczególne?
Testamenty szczególne to formy testamentów, które różnią się od testamentów zwykłych głównie okolicznościami, w jakich mogą być sporządzone. Prawo przewiduje ich zastosowanie w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak obawa rychłej śmierci, podróż statkiem czy działania wojenne.
Testamenty szczególne, w odróżnieniu od testamentów zwykłych, są ważne tylko przez określony czas i wymagają spełnienia określonych formalności.
Rodzaje testamentów szczególnych
1. Testament ustny
Testament ustny jest jedną z najczęściej stosowanych form testamentu szczególnego. Zgodnie z art. 952 Kodeksu cywilnego, można go sporządzić w sytuacji:
- gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy,
- lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Aby testament ustny był ważny, spadkodawca musi oświadczyć swoją wolę w obecności co najmniej trzech świadków.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego
Treść testamentu ustnego może zostać potwierdzona na dwa sposoby:
- Sporządzenie pisemnego oświadczenia
Jeden ze świadków lub osoba trzecia musi spisać wolę spadkodawcy w ciągu roku od jej złożenia. Dokument musi zawierać:- miejsce i datę oświadczenia,
- miejsce i datę sporządzenia pisma.
Dokument powinien być podpisany przez spadkodawcę oraz dwóch świadków (lub wszystkich trzech świadków).
- Zeznania świadków przed sądem
Jeśli treść testamentu ustnego nie została spisana, można ją stwierdzić na podstawie zgodnych zeznań świadków złożonych przed sądem. Zeznania muszą być złożone w ciągu sześciu miesięcy od otwarcia spadku.
Jeżeli jeden ze świadków nie może być przesłuchany, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch pozostałych świadków.
2. Testament podróżny
Testament podróżny reguluje art. 953 Kodeksu cywilnego. Jest on sporządzany podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Aby testament podróżny był ważny, należy spełnić następujące warunki:
- Spadkodawca musi oświadczyć swoją wolę przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków.
- Dowódca statku (lub jego zastępca) sporządza pisemny dokument zawierający wolę spadkodawcy, podając datę spisania.
- Dokument musi zostać odczytany spadkodawcy w obecności świadków, a następnie podpisany przez:
- spadkodawcę,
- świadków,
- oraz dowódcę statku lub jego zastępcę.
Jeżeli spadkodawca nie jest w stanie podpisać dokumentu, należy w nim wskazać przyczynę braku podpisu.
W przypadku, gdy zachowanie tej formy testamentu podróżnego jest niemożliwe, można sporządzić testament ustny.
3. Testament wojskowy
Zgodnie z art. 954 Kodeksu cywilnego, szczegółowe zasady dotyczące testamentów wojskowych określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości. Testament wojskowy stosuje się w warunkach związanych z działaniami wojennymi lub innymi sytuacjami nadzwyczajnymi, które dotyczą żołnierzy lub osób przebywających w strefie działań zbrojnych.
Okres ważności testamentu szczególnego
Art. 955 Kodeksu cywilnego określa, że testament szczególny traci moc po sześciu miesiącach od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Wówczas testament szczególny zachowuje swoją ważność bez względu na upływ czasu.
Warto także pamiętać, że bieg terminu ulega zawieszeniu, jeśli spadkodawca nie miał możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.
Formalności związane z testamentami szczególnymi
Wymogi dotyczące świadków
Każdy rodzaj testamentu szczególnego wymaga obecności świadków. Świadkami nie mogą być osoby, które:
- nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych,
- są niewidome, głuche lub nieme,
- nie władają językiem, w którym spadkodawca oświadcza swoją wolę,
- zostały uznane za niegodne dziedziczenia,
- są współmałżonkiem, krewnym lub powinowatym spadkodawcy w linii prostej.
Forma pisemna
Jeżeli testament szczególny przybiera formę pisemną (np. testament podróżny), dokument musi zawierać datę sporządzenia oraz podpisy wymaganych osób.
Zalety i wady testamentów szczególnych
Zalety:
- Umożliwiają sporządzenie testamentu w trudnych lub nadzwyczajnych okolicznościach.
- Zapewniają spadkodawcy możliwość wyrażenia ostatniej woli nawet w sytuacji braku dostępu do notariusza.
Wady:
- Testamenty szczególne mają ograniczoną ważność.
- Procedury ich potwierdzenia mogą być skomplikowane i wymagają zgodnych zeznań świadków lub sporządzenia pisemnego oświadczenia.
Podsumowanie
Testamenty szczególne są przewidziane dla sytuacji nadzwyczajnych, w których sporządzenie testamentu zwykłego jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Prawo wyróżnia trzy formy testamentów szczególnych: testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy. Każda z nich ma swoje specyficzne wymogi, które należy spełnić, aby dokument był ważny.
Jeśli znajdziesz się w sytuacji, która wymaga sporządzenia testamentu szczególnego, warto zapoznać się z przepisami zawartymi w Kodeksie cywilnym i zadbać o obecność wymaganych świadków oraz spełnienie formalności.
Jeżeli potrzebujesz pomocy adwokata w sprawach spadkowych skontaktuj się z nasza kancelarią.