Wyjaśniamy, co to jest stalking, jakie zachowania obejmuje oraz jakie kroki prawne możesz podjąć, by się chronić.
Czym jest stalking (uporczywe nękanie)?
W polskim prawie stalking określany jest mianem uporczywego nękania. Przepis karny mówi o sytuacji, gdy ktoś przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, albo istotnie narusza jej prywatność. Za takie zachowanie grozi odpowiedzialność karna.
Jakie formy może przyjmować stalking?
Prześladowcze działania sprawcy są zróżnicowane — poniżej przykłady zachowań, które często występują w rzeczywistych sprawach:
- uporczywe SMS-y, e-maile, wiadomości głosowe, natarczywe telefony (w tym „głuche” połączenia),
- wiadomości znieważające, poniżające lub zawierające groźby,
- cyberstalking — śledzenie, publikowanie lub nękanie w internecie i mediach społecznościowych,
- fizyczne śledzenie i nachodzenie (mieszkanie, miejsce pracy, szkoła dzieci),
- fotografowanie/filmowanie bez zgody i wykorzystywanie materiałów w celu zastraszenia,
- wysyłanie anonimów, niechcianych przesyłek, niszczenie mienia, angażowanie osób trzecich.
Kiedy nękanie staje się przestępstwem?
Kluczowym elementem przestępstwa jest cecha uporczywości — czyli powtarzalność i trwałość zachowań sprawcy, które łączą się z wywołaniem u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia albo z istotnym naruszeniem prywatności. Subiektywne odczucia ofiary muszą być jednak uzasadnione okolicznościami — oceniane według kryteriów obiektywnych.
Przepis o stalkingu (krótko)
Aktualne brzmienie przepisu przewiduje karę pozbawienia wolności — w typowym wariancie od 6 miesięcy do 8 lat. Przepis zawiera też inne znamiona (np. wykorzystanie wizerunku lub danych innej osoby) oraz surowszą sankcję, jeśli skutkiem działań sprawcy było targnięcie się pokrzywdzonego na życie. Ściganie tego przestępstwa następuje zwykle na wniosek pokrzywdzonego (warto o tym pamiętać przy składaniu zawiadomienia).
Przykładowe podstawy prawne (wybrane)
• art. 190a Kodeksu karnego — przepis opisujący uporczywe nękanie (stalking) i przewidziane sankcje.
• art. 275 Kodeksu postępowania karnego — m.in. dozór Policji jako środek zapobiegawczy (możliwość połączenia z zakazem zbliżania się, zakazem kontaktu itp.).
Dowody i dokumentacja — jak udowodnić stalking?
W kontaktach z policją i prokuratorem liczy się rzetelna dokumentacja. Zgłaszając nękanie, opisz każdy przejaw zachowania sprawcy — daty, godziny, treść wiadomości, świadków, nagrania czy zniszczenia mienia. Zadbaj o:
- zachowanie kopii SMS-ów, e-maili, wiadomości z mediów społecznościowych (print screeny z datami),
- nagrania rozmów (zgodnie z prawem) i wiadomości głosowych,
- zdjęcia/filmy z aktami wandalizmu lub śladami po wtargnięciu,
- notatki opisujące zdarzenia i wpływ na Twoje funkcjonowanie (np. problemy w pracy, bezsenność),
- zeznania świadków i ewentualne dowody materialne (przesyłki, anonimowe listy).
Im pełniejszy zbiór dowodów — tym większa szansa na trafne zakwalifikowanie czynu i szybszą reakcję organów ścigania.
Jakie kroki prawne możesz podjąć?
Działania prawne zależą od sytuacji sprawy i osobowości sprawcy. Możliwe działania to m.in.:
- złożenie zawiadomienia o przestępstwie stalkingu (wskazując dowody i opisy zdarzeń),
- wniosek o zastosowanie środka zapobiegawczego (np. dozór Policji, zakaz zbliżania się/zakaz kontaktu) — prokurator lub sąd mogą je orzec już w toku postępowania; art. 275 k.p.k. opisuje m.in. dozór Policji jako środek.
- wniesienie aktu oskarżenia (gdy prokurator uzna sprawę za zasługującą na dalsze prowadzenie),
- wniosek o zabezpieczenie roszczeń cywilnych (zadośćuczynienie, naprawienie szkody) w toku lub po zakończeniu postępowania karnego.
Możliwe środki wobec sprawcy
Sąd może orzec wobec sprawcy m.in. zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz zbliżania się do określonych miejsc, zakaz przebywania w określonych środowiskach, dozór Policji lub inne ograniczenia. W wyroku skazującym mogą też pojawić się obowiązki w okresie próby: przeproszenie, terapia (psychoterapia, terapia uzależnień), uczestnictwo w programach korekcyjno-edukacyjnych. W uzasadnionych sytuacjach sąd może także orzec obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia.
Co zrobić, jeśli doświadczasz nękania (stalkingu) — praktyczne wskazówki
Jeżeli jesteś ofiarą nękania, warto postępować konsekwentnie i z zachowaniem zasad ostrożności:
- Nie odpowiadaj sprawcy — brak reakcji często osłabia motywację stalkera (nie odbieraj, nie odrzucaj i nie wdawaj się w konfrontacje).
- Skorzystaj z blokowania, filtrów i reguł w telefonie i skrzynce e-mail.
- Raz — przez prawnika lub inną osobę trzecią — zasygnalizuj formalnie żądanie zaprzestania; poinformuj o zamiarze podjęcia kroków prawnych, jeśli nękanie będzie kontynuowane.
- Dokumentuj każde działanie stalkera (kopie wiadomości, print screeny, zdjęcia).
- Poinformuj osoby zaufane: rodzinę, sąsiada, pracodawcę, ochronę w miejscu pracy itp.
- Poszukaj równocześnie pomocy prawnej i psychologicznej — specjaliści od stalkingu pomogą dobrać najlepszy model działania.
Dlaczego szybka reakcja prawna ma znaczenie?
Skuteczność środków zależy od typu sprawcy oraz stopnia zaburzeń, jeżeli występują. Czasem wystarczy pismo z kancelarii, czasem konieczne są kolejne etapy postępowania (wezwanie na policję, zarzuty, akt oskarżenia, wyrok). Organy ścigania i sądy dysponują środkami, które — dobrze zastosowane — mogą skutecznie ograniczyć lub zakończyć nękanie.
Potrzebujesz pomocy? Skontaktuj się z adwokat Katarzyną Wysokińską (Lublin)
Jeśli doświadczasz stalkingu lub chcesz zgłosić nękanie — oferujemy wsparcie prawne: przygotowanie dokumentów, złożenie zawiadomienia, reprezentację przed organami ścigania i sądem oraz pomoc w dochodzeniu roszczeń cywilnych.
Dane kontaktowe:
Adw. Katarzyna Wysokińska — Kancelaria w Lublinie
Tel: 81 563 33 33 | e-mail: kancelaria@adwokat.wysokinska.eu
Uwaga: powyższe informacje mają charakter ogólny i nie zastępują indywidualnej porady prawnej. W konkretnej sprawie warto uzyskać konsultację dostosowaną do okoliczności.